اردوغان و توانایی عقب نشینی / از روسیه تا ژنرال سیسی

عصرایران؛ رضا غبیشاوی – اردوغان را باید یک سیاستمدار حرفه ای دانست و در تایید این موضوع می توان به توانایی او در عقب نشینی اشاره کرد.

یک سیاستمدار حرفه ای باید توانایی و مهارت عقب نشینی و تغییر و تصحیح مسیر را داشته باشد. این ویژگی به شکل کامل در شخص اردوغان متبلور است. 
در طول 23 سال حکمرانی اردوغان در راس حکومت ترکیه می توان به موارد متعددی اشاره کرد که در چهارچوب منافع ترکیه، او با تغییر نظر، مسیر عکس را در پیش گرفت.

جدیدترین مورد، رابطه مصر – ترکیه و به بیان دقیق تر، رابطه سران دو جمهوری یعنی ژنرال سیسی – اردوغان است.

استقبال اردوغان رئیس جمهوری ترکیه از همتای مصری "سیسی" در فرودگاه آنکارا

برای نخستین بار  بعد از 12 سال،‌ ژنرال سیسی رئیس جمهوری مصر روز چهارشنبه گذشته با سفر به آنکارا و دیدار با رجب طیب اردوغان،‌ عادی سازی کامل روابط دو طرف را به نمایش گذشت.

اردوغان 12 سال بعد از اینکه ژنرال سیسی را کودتاگر نامید اما این بار برای استقبال از "رئیس جمهوری مصر" سنگ تمام گذاشت و شخصا به فرودگاه رفت وپذیرای میهمان شد.

دو رئیس کشوری باهم دیدار کردند و دست یکدیگر را فشردند که قبل از این برای سال ها علیه یکدیگر موضع گیری های تندی داشند. به ویژه اردوغان که با متهم کردن ژنرال سیسی به کودتا،‌ دولت او را نامشروع خوانده بود.

رابطه دو کشور به ویژگی های شخصی و رفتاری دو رئیس جمهوری گره خورد و با افت و خیز روبه رو شد. 11 سال قبل، ژنرال سیسی وقتی وزیر دفاع بود علیه رئیس جمهوری خود یعنی "محمد مرسی" کودتا و او را از قدرت برکنار کرد. محمد مرسی از نیروهای اسلامگرا و از سران حزب "اخوان المسلمین" بود که تنها یک سال بعد از پیروزی در انتخابات سالم ریاست جمهوری، برکنار و راهی حبس و دادگاه شد تا همزمان مصر، شاهد زندان و محاکمه دو رئیس جمهوری سابق و اسبق خود باشد. محمد مرسی بعد از یک سال ریاست جمهوری و حسنی مبارک بعد از 30 ریاست جمهوری هر دو با محاکمه روبه رو شدند.

در سال 2013 به دنبال کودتای ژنرال سیسی وزیر دفاع علیه رئیس جمهوری محمد مرسی، وی از قدرت برکنار و بازداشت شد. این اتفاق با مخالفت و واکنش شدید ترکیه اردوغان روبه رو شد. او که آن زمان نخست وزیر ترکیه بود روابط سیاسی با مصر را تعلیق کرد و سفیر ترکیه را از قاهره فراخواند و از به رسمیت شناختن برکناری رئیس جمهوری و تشکیل دولت جدید خودداری کرد.

چند ماه بعد از کودتا وقتی ژنرال سیسی خود کاندیدای انتخابات شد و به پیروزی رسید نیز همچنان ترکیه او را کودتاچی و دولتش را نامشروع می دانست.

در سال 2019 هم وقتی محمد مرسی در دادگاه درگذشت اردوغان در پیام تسلیت او را شهید و سیسی را ظالم و کودتاگر خطاب کرد و گفت: "رحمت خداوند بر برادر شهید ما محمد مرسی باد. متاسفانه این حادثه در جلسه دادگاه رخ داده است. مرسی با رای 52 درصد مردم مصر به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شد. سیسی ظالم پس از کودتا نزدیک به 50 مصری را اعدام کرده است. غرب همواره در قبال اعدام‌ها در مصر سکوت کرده است. متاسفانه کشورهای اروپایی که مشوق حذف مجازات اعدام هستند با پذیریش دعوت سیسی قاتل در نشست مصر شرکت کردند. این دورویی نیست، بلکه چندرویی است. پنج سال است که برادر ما مرسی همراه با هزاران یاورش در زندان به سر می‌برد. امروز نیز شهید شد اگر چه حق بررسی علل و کیفیت مرگ وی محفوظ است". 

با این حال حدود 10 سال حکمرانی سیسی در مصر و روابط گسترده غرب و کشورهای عربی با او،‌ اردوغان را به این نتیجه رساند که تحریم دولت سیسی در مصر تنها سر ترکیه را بی کلاه می گذارد و دست بازرگان این کشور را از بازار مصر کوتاه می کند.

آرشیوی - سفر محمد مرسی رئیس جمهوری وقت مصر به ترکیه و دیدار با اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه

در نتیجه در دو سال اخیر، گام به گام ، سیاست قبلی را تغییر داد و روابط با سیسی را دوباره برقرار ساخت. نخستین دیدار دو رئیس هم با میانجیگیری امیر قطر و به هنگام افتتاحیه جام جهانی فوتبال در دوحه رخ داد وقتی هر دو رهبر در جمع میهمانان مراسم بودند و در برابر دوربین ها با یکدیگر دست دادند تا این نقطه ای برای ازسرگیری روابط و تماس های علنی دو طرف باشد. بعد از آن زلزله ترکیه به کمک روابط دو کشور آمد تا برای اولین بار بعد از سال ها،‌وزیر خارجه مصر به بهانه تسلیت گویی و همدردی به جنوب ترکیه سفر و با همتای خود دیدار کند.

بعد از آن هم وزیران خارجه دو کشور دیدار کردند تا اردوغان نیز به بهانه حضور در نشست گروه 20، راهی قاهره شود و با ژنرال سیسی دیدار کند البته حالا دیگر خبری از توصیف کودتاگر نیست.

در هفته گذشته نیز در آنکارا سران مصر و ترکیه برای ارتقای روابط تجاری به 15 میلیارد دلار توافق کردند. علاوه بر این، ترکیه با فروش پهپاد به مصر نیز موافقت کرد.

دولت اردوغان در ترکیه، مهمترین حامی محمد مرسی رئیس جمهوری اسلامگرای مصر به شمار می رفت. هر دو دولت، اسلامگرا بودند و حتی بسیاری دولت محمد مرسی در مصر را امتداد یا الگوبرداری شده از دولت اردوغان در ترکیه می دانستند. محمد مرسی بعد از انتخاب به ریاست جمهوری در سال 2012،‌در اولین سفر خارجی راهی ترکیه شد و با اردوغان نیز دیدار کرد.

بسیاری می گویند اردوغان نیز یک اخوانی است و به همین دلیل در کنار قطر، از جریان اخوان حمایت می کند. موضعی که باعث تنش در روابط ترکیه با عربستان سعودی و امارات هم شد. اردوغان تحصیلکرده مدارس دینی است؛ بارها فیلم هایی از قرآن خواندن او منتشر شده است. همسرش حجاب اسلامی به تن دارد. اردوغان را می توان چهره ای نزدیک به مسلمانان متدین توصیف کرد. کسی که افراد مذهبی و متدین در ترکیه، از او حمایت می کنند و او هم برای تامین خواسته های و مطالبات بخش متدین جامعه، دست به حرکت هایی می زند. از حملات تند علیه اسرائیل و نخست وزیر آن بنیامین نتانیاهو  تا حمایت از فلسطینی ها در جنگ کنونی اسرائیل علیه غزه.

آرشیوی - سخنرانی اردوغان و حرکت دست او به نشانه "رابعه" (چهار)، اشاره به میدان رابعه قاهره و حمایت از مرسی و مخالفت با ژنرال سیسی

ترکیه با اینکه با اسرائیل رابطه رسمی دارد اما اعلام کرد در حمایت از فلسطین ، روابط تجاری با اسرائیل را به طور کامل متوقف می کند. اردوغان حتی تهدید به حمله نظامی در اسرائیل و غزه کرد.

افزایش سختگیری ها برای فروش و مصرف نوشیندنی های الکی در ترکیه، افزایش حمایت از زنان محجبه در ترکیه، تبدیل دوباره کلیسای بزرگ و تاریخی ایاصوفیه استانبول به مسجد و تقویت روابط با کشورهای اسلامی از جمله این اقدامات است.

خلاصه اینکه وقتی در مصر، ژنرال سیسی وزیر دفاع علیه رئیس جمهوری اسلامگرا و اخوانی محمد مرسی کودتا و او را از قدرت برکنار کرد و به سرکوب شدید ، زندان و محاکمه اعضای اخوان المسلین مصر پرداخت اردوغان به شدت به مخالفت پرداخت و از مرسی حمایت کرد.

اردوغان حاضر نشد برخلاف دولت سعودی و امارات، از کودتای ژنرال سیسی و برکناری مرسی حمایت کند و دولت جدید مصر را به رسمیت بشناسد. اردوغان به مهمترین حامی مرسی و شدیدترین مخالف کودتا و ژنرال سیسی تبدیل شد. در نتیجه روابط سیاسی میان دو کشور حدود 10 سال قطع شد. اردوغان با شعار مخالفت با کودتا در مصر و حمایت از مشروعیت دولت برآمده از انتخابات دموکراتیک در این کشور، با ژنرال سیسی مخالفت می کرد و خواهان بازگشت مرسی به قدرت بود اما کیست که نداند او به دنبال ارسال پیام به داخل ترکیه بود. هشداری به ارتش ترکیه برای اینکه به فکر کودتا نباشد و تاکید بر اینکه دولت اسلامگرای او دولت مشروع است چرا که از انتخابات دموکراتیک سربرآورده است.

 اولین دیدار البته غیررسمی و چند دقیقه ایی اردوغان و سیسی بعد از 10 سال در استادیوم محل برگزاری افتتاحیه جام جهانی فوتبال 2022 در دوحه قطر انجام شد

با این حال به جز ترکیه و قطر ، دیگر کشورها واکنش منفی نسبت به کودتای مصر نداشتند و حتی باید گفت از سرنگونی رئیس جمهوری اخوانی در مصر و بازگشت دوباره ارتش به قدرت استقبال کردند به ویژه عربستان سعودی و امارات که اولین تایید کننده کودتا و مهمترین حامیان ژنرال سیسی هستند. ژنرال سیسی بعد از کنار زدن مرسی ، خود سه مرتبه متوالی در انتخابات ریاست جمهوری کاندیدا و پیروز شد البته انتخاباتی که تنها نام انتخابات داشت .

در سه انتخابات اخیر،‌ نتیجه از قبل مشخص بود و همه رقبای جدی ژنرال هم قبل از انتخابات یا دستگیر و محاکمه می شدند یا به هر وسیله ای کنار زده می شدند تا هیچ مانعی در برابر انتخاب ژنرال قرار نگیرد و به راحتی پیروز بی رقیب صندوق ها باشد.

ترکیه اردوغان در همه 12 سال اخیر یعنی بعد از کودتا در مصر تاکنون به میزبان و پناهگاه اخوانی ها و اسلامگرایان مصری تبدیل شد که از سرکوب ژنرال سیسی  فرار کرده بودند. تا جایی که حتی شبکه ماهواره ای هم برای اسلامگرایان مصری مخالف هم ایجاد کرد. رسانه های ترکیه به ویژه بخش های عربی هم به بلندگوی مخالفت و حمله به ژنرال سیسی تبدیل شدند.
با این حال،‌ اردوغان در چرخش واقعی،‌ به بازسازی روابط با مصر پرداخت و شرایط،‌ عادی شد. نیازهای اقتصادی مصر و ترکیه به یکدیگر، تحولات غزه و اسرائیل،‌ نقش آفرینی دو کشور به عنوان دو قدرت منطقه ای،‌ ازسرگیری روابط دوستانه را به دو طرف تحمیل کرد.

البته این برای اولین بار نیست. قبل ازاین هم رابطه ترکیه با روسیه پوتین بعد از سرنگونی جنگنده روسیه توسط ارتش ترکیه در سال 2015 به اوج تنش رسید اما اردوغان توانست روابط دو کشور را به رابطه دوستانه ای تبدیل کند. رابطه ای که نتایج می توان به خرید سامانه های ضدهوایی اس 400 روسیه توسط ترکیه و گشت های مشترک ترکیه - روسیه در شمال سوریه و اشغال شمال سوریه توسط ارتش ترکیه اشاره کرد.

استقبال رسمی اردوغان رئیس جمهوری ترکیه از ژنرال سیسی همتای مصری - کاخ ریاست جمهوری ترکیه در آنکارا

حالا تنها رابطه مشکل دار اردوغان مربوط به بشار اسد رئیس جمهوری سوریه است که همچنان بعد از گذشت حدود 13 سال قطع مانده است.

تلاش های اردوغان برای ازسرگیری روابط میان دو کشور و دیدار با بشار اسد همچنان بی نتیجه مانده گرچه نسبت به قبل، ‌شرایط دیدار بهبود یافته است. ایران و روسیه میان ترکیه و سوریه در حال میانجیگیری هستند چرا که با هر دو طرف رابطه خوبی دارند.

دولت اردوغان با وجود اینکه مهمترین حامی مخالفان مسلح دولت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه بود و هست با وجود اینکه ارتش ترکیه بخشی از شمال سوریه را اشغال کرده و رسما و علنا از دولت خودساخته مخالفان بشار اسد در شمال سوریه حمایت می کند اما همزمان به دنبال دیدار با بشار اسد و بازسازی روابط با دمشق است. گرچه سال ها قبل با صدای بلند برای سرنگونی بشار اسد رجزخوانی می کرد.

مهارت رانندگی تنها نیازمند تسلط بالا به سرعت و گاز دادن نیست بلکه همزمان،‌ به ترمز و دنده عقب هم نیاز دارد.

بیشتر بخوانید:

اولین سفر عراقچی به عربستان سعودی / لبنان در انتظار حل مسائل

7 نکته به بهانۀ سالگرد حملۀ 7 اکتبر / از برنامه وزیران تندرو اسرائیل تا نظرات "دایی‌جان ناپلئونی"

۳ نکته درباره ترور سیدحسن نصرالله / اشتباه بزرگ در حزب الله

ارتباط، مقدم بر پروتکل / چرا باید از کردی صحبت کردن پزشکیان دفاع کرد؟

اولین حضور تماشاگران عراقی فوتبال در کویت بعد از 34 سال (+عکس)

"مرسی" به "اردوغان" دیگری تبدیل نشود

چرا انتخابات ترکیه برای ایرانی ها جذاب شد؟

چند نکته درباره میزبانی اردوغان از دیدار سران فتح و حماس

انتخابات ترکیه با احزاب قوی؛ من به اردوغان رای نمی‌دهم

چرا اردوغان علیه نتانیاهو، تند سخن می گوید؟

تبدیل کلیسا به مسجد، کار نادرست اردوغان

تماشاخانه

پیش‌بینی‌ مهم‌ترین تحولات بازار رمز‌ارزها در سال جدید میلادی / کدام موفق‌تر خواهند بود (فیلم)

ظهور دوباره یک ماهی رازآلود / سر و کله پیشگوی مصیبت پیدا شده (فیلم)

فیلم های دیگر